Cevap: 4h 2l Winter
Arkadaşlar öncelikle diferansiyel'in çalışma prensibini en basit şekliyle anlamak için aşağıdaki video'yu izleyelim.
'Differential' kelime olarak
'farklı olan' demektir ve matematikte fonksiyon değişim ve farklarını hesaplamak için kullanılan bir terimdir. Bizi ilgilendiren farklar ise tekerleklerin dönüş hızlarındaki farklılıklardır. Fransız mucit
Onésiphore Pecqueur, 1827'de diferansiyel'i icat ettiğinden beri
-gelişse bile- prensibi değişmemiş mükemmel bir sistemdir.
Bizim araçlarımızda ve diğer 4WD araçlarda yaşanan sorunların kaynağı tekerleklerin dönüş hızı farklarındandır. Konuyu özelleştirmeden evvel aşağıdaki grafiği inceleyiniz.
Öncelikle;
Değişken Zamanlı 4WD Sistemi dememizin sebebi sistemin yol şartlarına uyum sağlaması değil, istendiğinde el ile devreye sokulup çıkarılmasındandır. 2H ve 4H modu normal şanzıman oranlarını kullanırken, 4L modu farklı dişli oranları kullanarak daha yavaş ama güçlü hareket etmenizi sağlar. Aktarım şemasına ara dişliler ilave edildiğinden orta diferansiyel'den ince bir ağlama sesi duyarsınız. Sebebi çok hızlı dönen ara hız indirgeme dişlileridir. Bu sayede tork
900 nm'ye ulaşır.
- 4H hız limiti 80 km/h'dir.
- 4L hız limiti 40 km/h'dir.
- 4H, 40 km/h'a kadar durmadan devreye sokulabilir.
- 4L için durmak ve debriyaj'a basmak gerekir.
- Kar ve buz gibi satıhlarda orta diferansiyel, tüm dönme kuvvetini her diferansiyeldeki en az tutunan tek bir tekerleğe gönderebilir. Bu kötü bir şeydir.
4WD ve AWD sistemlerde
(Sürekli dört çeker) ön ve arka diferansiyel'e ek olarak, bir de bunların dönme farklarını ayarlayan
orta diferansiyel bulunur. Buna "merkez diferansiyel" de denir. Bu diferansiyel ön ve arka tekerleklerin dönüş farklarını absorbe edip duruma göre oranlayan bir mekanizmaya sahiptir.
"Değişken zamanlı" (Part Time) 4WD sistemlerde yani bizim araçlarımızda orta diferansiyel yeniden oranlama yapmaz. Ön ve arka diferansiyel'i kilit mekanizmasıyla direkt olarak bağlar. Bu kilit bildiğimiz her tekerleği eşit döndüren "diff-lock" kilidi değildir. Tekerlekler kendi diferansiyelinde farklı dönüş hızlarına sahip olabilir. Ancak ön ve arka diferansiyel toplamda birbirine bağlıdır. Düz giderken bu sebeple sorun çıkmaz. Bu durumu aşağıdaki grafikte en basit şekliyle anlatmaya çalıştım. Verdiğim oran hesapları gerçekte daha karmaşık ancak prensip aynı olduğundan kafaların karışmaması için basit bir anlatım yaptım.
Görüldüğü üzere; arka tekerleklerden iç'te olanın 1 metre yol alması için, arka dış tekerleğin 2 metre, ön tekerleklerin ise 3.5 metre yol alması gerekir.
(Ön tekerleklerin birbirine olan dönüş hızı oranı arkalar gibi değildir. Birbirine yakındırlar ve metal ve lastik esnemesiyle bile absorbe edilecek orandadır.)
Bizim değişken 4WD sistemlerimizdeki sorunun kaynağı da budur. Yani arka diferansiyel "orbit" (merkez nokta) olduğundan ön tekerleklerin arkalara göre daha çok dönmesinin gerekmesidir. Üstelik arka tekerleklerin herbiri de kendi içlerinde farklı bir oranda dönecektir. Bu andan itibaren oluşan yeni oranlar orta diferansiyelin absorbe edemeyeceği bir hâl alır. Eğer kuru zeminde bu eylem kasmaya rağmen zorla sürdürülürse ya orta diferansiyel ya da aks'lardan en az biri kırılacaktır.
Esasında bunu en kolay anlamanın yolu aşağıdaki grafik'te olduğu gibidir. Yani aracınızın ön ve arka diferansiyellerini bir diferansiyel'in sol ve sağ tekerleği gibi düşünün. Nasıl ki kilitlenmiş bir diferansiyeli tek tekerlek daha az dönecek şekilde sol'a ya da sağ'a çeviremezsiniz; part time 4WD sistemlerde yaşanan da aynen böyledir. Bahsi geçen kilit orta diferansiyel unsurudur.
Yazılacak çok şey var lakin şimdilik bu kadar yeter sanıyorum. Zira anlattıkça konu karmaşık hale gelecek. Basit tutmaya çalıştım. Sevgiler
Not: Eğer grafiklerdeki yazıları okuyamazsanız, üzerlerine sağ tıklayıp 'resmi yeni sekmede aç' diyebilirsiniz. Daha büyüktürler.